Op 12 december wordt in 't Kasteeltje te Denderleeuw het min of meer nieuwe boek van Dirk Van Babylon voorgesteld: Miguel Molinos, de laatste ketter. Dirk Van Babylon is het pseudoniem van Peter Van Breusegem, die in de jaren tachtig succesvol debuteerde met De zwarte bruidegom (Leo J. Krynprijs, 1986), vervolgens in snel tempo een aantal boeken publiceerde, en er daarna - op enkele sonnetten onder de naam 'Pasquino' na - het zwijgen toe deed.
Dit nieuwe boek ontstond in de jaren negentig, maar heeft daarna nog vele transformaties ondergaan. Gebaseerd op historische documenten uit Romeinse en Vaticaanse bibliotheken, werd het in 1994 geproduceerd door de VRT als luisterspel, in een regie van Flor Stein, en met de stemmen van o.a. Jo De Meyere, Bob De Moor en Jacky Morel. Op zijn blog vertelt de auteur dat het manuscript aan verschillende uitgeverijen werd aangeboden, maar nooit uitgegeven raakte: 'Is het de vloek van Angèle Manteau, die een sinistere rol heeft gespeeld, of komt het omdat het boek nog steeds storende informatie bevat over de kerkelijke gewoonten en geplogenheden die sinds het einde van de zeventiende eeuw nog niet zo zeer veranderd zijn?'
Miguel Molinos, de laatste ketter neemt ons mee naar het zeventiende eeuwse Rome. Een Vlaamse jongen die priester is geworden, maakt van nabij de vervolging en veroordeling van het quiëtisme mee, een spirituele beweging waarvan de Spanjaard Molinos de inspiratiebron was. Wellicht was Molinos de laatste die als ketter en 'heresiarch' veroordeeld werd. Het verhaal van deze wat dubbelzinnige figuur leverde een zwarte bladzijde op in de geschiedenis van de mystiek. Was Molinos 'een charlatan die goedgelovige katholieke vrouwen een oor aannaaide, of was hij een oorspronkelijke denker en stichter van een beweging die de kerkelijke overheid aanvankelijk verleidde, maar uiteindelijk na een roemrucht proces veroordeeld is?' Dirk Van Babylon spreekt geen oordeel uit, dat mag de lezer zelf doen aan de hand van de Geestelijke Gids van Molinos, een wegwijzer naar 'zielenrust en hartvrede in de boezem van de Schepper'. Volgens de Inquisitie was deze gids een werktuig van de Duivel.
Miguel Molinos, de laatste ketter is geen geschiedschrijving in de zin van een feitelijk en gedocumenteerd verslag, maar een historische roman, gebaseerd op literatuur uit en over de zeventiende eeuw. Hoewel er vaak uitgebreid wordt geciteerd uit de bronnen, zit er ook heel wat fantasie in. De auteur weet door zijn wat gedragen vorm en stijl, en een licht archaïsche taal, in toon en sfeer op een zeer geloofwaardige wijze het tijdsbeeld te vatten. Lezend in de 21ste eeuw krijg je de indruk naar een authentiek relaas uit die periode te luisteren: de stem van de verteller, met zijn eigen kleinmenselijke besognes, trekt je onweerstaanbaar het verhaal in.
Ieder hoofdstukje begint met een schets van het tijdskader, waarna de verteller terugblikt op zijn ervaringen met en de trieste geschiedenis van Molinos. Zowel de figuur van de verteller - handlanger tegen heug en meug van de Inquisitie, worstelend met zijn geweten - als de 'laatste ketter' komen goed uit de verf. De lezer wordt deelgenoot gemaakt van hun angst en hoop, van hun grootmoedigheid maar ook van hun kleine kantjes. Het zijn mensen van vlees en bloed, en niet - zoals in historische romans wel eens meer voorkomt - bordkartonnen vehikels die het de auteur mogelijk moeten maken zijn verhaal te vertellen. Treffend in dat verband, is de subtiel aangebrachte, getroubleerde relatie tussen Molinos, zijn cipier, de knaap Nureddin (het cipiersknechtje) en de verteller - die zijn gevoelens voor de knaap slechts moeizaam in bedwang weet te houden:
Nureddin liep rakelings langs me
zonder me te zien, achternagezeten door de dikke cipier. Deze kreeg Nureddin in
een doodlopend vertrek te pakken. Achter hen viel de deur in het slot, maar ik
kon duidelijk de hardvochtige stem horen die brulde: “Ik verbied je met hem te
praten en als je uitgaat, over hem te spreken met vreemden. Je staat hiervoor
borg met je leven.”
Hij sloeg het knechtje, dat hier
niets van verstond, en niet eens had kunnen praten, op de ruggengraat met een
bullenpees en verkrachtte hem in de aars. Hoewel mijn hart tegen mijn
hals opklopte, trad ik niet uit mijn schuilplaats te voorschijn. Ben ik laf
geweest? Ik weet het niet.
Van Babylon schetst een cynisch en nog steeds bijzonder herkenbaar beeld van de manier waarop een individu kan vermalen worden in een machinerie van menselijke eer- en hebzucht, politieke manipulaties en intriges. Op een onderhoudende wijze verwerkt hij tal van interessante weetjes in zijn relaas: over de gebruiken rond de dood van een paus, maar ook over pausverkiezingen (zo ken ik nu de achtergronden die geleid hebben tot het 'inmetselen' van de kardinalen gedurende een conclaaf) en natuurlijk over de Inquisitie en de leerstellingen van het quiëtisme. Je krijgt zowel haarfijn uitgelegd wat voor effect bepaalde martelingen hebben, als waar het quiëtisme precies voor staat.
Met Miguel Molinos, de laatste ketter is Dirk Van Babylon terug van eigenlijk nooit weggeweest. De literatuurliefhebber kan zich terecht afvragen waarom dit boek zo lang geen uitgever vond. Wie deze indringende historische roman mee boven de doopvont wil houden, kan zich op 12 december tegen 19 uur naar 't Kasteeltje begeven, aan de Stationsstraat 7 te Denderleeuw. Graag wel een seintje: molinos@inter-actief.be
Ets van Westerhout / de veroordeling van Miguel Molinos
Intekenen op Miguel Molinos, de laatste ketter kan nog tot 13 november, aan 20 euro, op bovenstaand emailadres. Je krijgt er dan het ebook gratis bij (en nog een ander ook). Daarna zal de paperback, in een uitgave van de Scriptomanen, 22 € kosten.
Het ebook is ondertussen reeds verschenen en verkrijgbaar aan €9,99 bij Kobo, iBookstore Apple en andere online boekhandels. Je kunt daar gewoonlijk ook een gratis preview lezen en downloaden.