Het kan al eens bijzonder avontuurlijk worden, als docent creatief schrijven. Dan gaat een van de cursisten uit je schrijversklas aan het Conservatorium van Mechelen bijvoorbeeld aan de slag met een gedicht van Paul van Ostaijen, in het kader van de Ultimas Challenge. Rapt ie een eind weg met Vers4 (Sikkelbeen) uit De feesten van angst en pijn, en voegt er en passant zijn eigen verzen aan toe. Maakt een clip with a little help from his friends, Tumultimedia en Thomas Verbruggen (en een Kriptic sample). En doet dat in het Predikheren, waar wij plegen te schrijven als corona het toelaat.
Of hoe een dichter als Van Ostaijen moeiteloos aansluiting vindt bij de hiphop generatie (en vice versa).
Video credits - Camera: Tumultimedia - Montage: Thomas Verbruggen
Instrumental: Pita (Kriptic samples)
Rap: JIMI!
Link naar het originele gedicht van Paul van Ostaijen:
https://www.dbnl.org/tekst/osta002ged...
Lyrics:
Lalla
Lallen
Lalla
Lallen
Lillen
Lil
Huilen, vuist
Vechten, vuisten, vechten, vuisten
Huil
(x2)
Wa wa wa is dees, wa is dees
niks is normaal
dit is allemaal Space
Moederke Trees
Vaderke Baas
schip op het schip van de varende vaas
Ma naar waar, wanneer?
en verdomme waarom?
valt een mens van
vier hoog
spanning
kuiten spannen
springen
sprong
val
vallen
Waarom
moest em zo jong na de ballen?
Lalla
Lallen
Lalla
Lallen
Lillen
Lil
Huilen, vuist
Vechten, vuisten, vechten, vuisten
Huil
1,2
Jij, Jij (sikkelbeen, sikkelbeen)
1,2
Jij, Jij (sikkelbeen, sikkelbeen)
1,2
Jij, Jij (sikkelbeen, sikkelbeen)
Jij, Jij, Jij, Jij
wie is Jij
(x2)
Wa wa wa is dees, wa is dees
niks is normaal
dit is allemaal Space
Van de Ace tot de Base,
de Geest tot het Vlees
De Soep in de pot van het beestige Beest
Maar wie, wat?
en verdomme toch hoe?
valt een mens van
vier hoog
spanning
kuiten spannen
springen
sprong
val
vallen
Waarom
moest em zo jong na de ballen?
Wat hebben Jean-Paul
Mulders, Diane Broeckhoven, Sam De Graeve, Rita
Bossaer, Guinevere Claeys, Ludo
Permentier, Vivian
de Gier, Mark Uytterhoeven, Niels Boutsen
(Stoomboot), Chris
Van Camp, Bas Birker, Ann Michielsen, Carmien
Michels, Marc
De Neve, Rachida
Lamrabet, Bartho Kriek, Terry Verbiest, Daniel Billiet, Barbara Boels, Dominique Biebau, Peter Holvoet-Hanssen, Noëlla Elpers, Gaston
Dorren, Kris
Van Steenberge, Erik
Raeven, Brigitte
Raskin, Philippe
Humblé, Moya
De Feyter, Johan
Verest, Dahlia
Pessemiers-Benamar, Ludo
de Jager, Tine
Hens, Sara
Brouckaert, Tania Verhelst, Ivo
Victoria, Lies
Van Gasse, Geert
Stadeus, Luc
Bouquet, Han
Zinzen en ikzelf met elkaar gemeen?
Wij zijn allemaal 'tekstologen'. Zo heet inderdaad het nieuwe collectief van schrijfcoaches en tekstschrijvers dat vandaag boven de doopvont wordt gehouden.
Zo'n tekstexpert, da's duur zeker? Begeleiden jullie schrijvers van elk niveau? Volgt een coachingtraject altijd hetzelfde stramien? Helpen tekstologen alleen met tekst of gaat de service verder dan dat? Kan ik echt kiezen wie ik zelf wil? Of gewoon nieuwsgierig? Dan moet je zeker even een kijkje nemen op de tekstologen site.
En als je daar dan toch bent, kun je meteen het gratis ebook downloaden, waarin 40 auteurs in alle genres jou vertellen hoe zij het aanpakken.
Marc Borms wordt 60 en dus tekende hij 60 van zijn muzikale helden, en vertelde lief An Staels ook 60 keer waarom zij die status verdien(d)en. Zij zette de vertellingen vervolgens op papier. Enfin, op glanzend karton, want illustraties en teksten kwamen terecht in een prachtig, nostalgisch kijk- en leesboek. Met zowel zeer bekende als zeer onbekende usual suspects uit de wereld van de rock 'n' roll, americana, blues & folk -, maar ook met onverwachte uitstapjes in de klassieke muziek of kleinkunst. De verhalen variëren van beschouwend over anekdotisch tot humoristisch en geëngageerd - maar zijn altijd zeer persoonlijk en vormen samen als het ware een 61ste portret, dat van embee zelve. Het zijn cursiefjes met soul, en hetzelfde kan gezegd worden van de illustraties: veeleer dan een zo gelijkend mogelijk portret te borstelen, leggen ze de ziel van de artiest vast, en zoeken ze de essentie op, minimale input, maximale output.
Ik schreef een nawoord voor het boek, want onze paden kruisten elkaar niet alleen op artistiek gebied - het weze muzikaal, of grafisch. Hieronder publiceer ik graag het eerste deel, voor het volledige stuk zul je je het boek moeten aanschaffen. Dat kan via deze link. En dan zul je meteen ook te weten komen wat de ware én de artiestennaam zijn van onderstaand heerschap.
Onze eerste ontmoeting vond plaats bij
de Duivelsputten en had het karakter van een gewapende overval. Ik weet niet
meer of ik voor de gelegenheid Jan De Lichte was, of Winnetou. De eerste had
een musket waarvan de loop bestond uit een tv-antenne en waarover je met een
elastieke ‘mik’ eikels kon afschieten, die zelden of nooit doel troffen. De
tweede hield het eenvoudig bij een boog uit essenhout en rieten pijlen met
modder in de punt, die de grote – en enige – verdienste hadden in een sierlijke
eh… boog naar beneden te komen. Ik denk dat ‘onze Ferna’ er ook bij was, maar
zeker weet ik het niet meer, want soms opereerde ik solo. De slachtoffers waren
in ieder geval de beide broertjes Borms en hun zusje An.
Wees gerust, er zijn geen gewonden
gevallen. En tien jaar later, of iets van die strekking, zijn we met z’n allen
toegetreden tot het gewetensbezwaardendom en was het uit met gewapende
overvallen. Tien jaar later, dat moet eind jaren 70 geweest zijn, of de nog
zeer prille jaren 80, toen Luc op de kamer van de Ferre verscheen. Luc schreef
ook liedjes, van blues was toen wel nog geen sprake. ’t Was meer country en kleinkunst:
Ik ben wie ik ben, zo van die dingen. Ik weet dat ik hem meteen herkende
als één van onze slachtoffers van destijds, toen de ‘Bromsen’ nog aan de
Brusselbaan woonden, waar ik alle weekends en vakanties in het huis van mijn
grootouders doorbracht – het huis op de heuvel, waar ik nu nog woon, tussen
Galgenberg en Duivelsput.
Bij hun wederopdagen woonden ze al vlakbij
de Gerstjens, geloof ik. De scènes die Marc beschrijft – in de rokerige kamers
en kelders – gingen ook al eens door in dat huis, dat boer Ursmaar als buur
had, en waar in één kamer een enorme piano stond. Enfin, ik herinner ze mij
toch als zijnde enorm. Onze bijeenkomsten resulteerden in een eerste artistieke
samenwerking, die nog helemaal in het teken van de kleinkunst en de volksmuziek
en de poëzie stond, en grote artikels in de regionale pers haalde. In augustus
’82 stelde ik namelijk mijn eerste officiële dichtbundel voor, Een tuiltje
antarctische rozen, en ik deed dat samen met de groep Tromantieksken (ja
sorry, zeg maar niks, ik weet het) en de volksdansgroep De Eglantier. De
reporter van dienst vond het ‘gezonde, rekreatieve vrijetijdsbesteding’ voor de
jeugd – als hij maar geen punker wordt, meneer! – en op een foto is een kwartet
te zien met de broertjes Borms, onze Ferna, en gelegenheidsmuzikant Bart Staes.
Ferna speelt viool, Luc gitaar, Bart klarinet en ik vrees dat Marc het met een
blokfuit doet. Maar oké, in De Nieuwe Gazet van Aalst zitten daar wel
degelijk drie gitaristen – de harde kern, dus – en volgens het onderschrift kon
‘zelfs een springende snaar de mannen van Tromantieksken niet tegenhouden’.
Je street credibility gaat
behoorlijk naar de vaantjes, als je muzikale held B. Springsteen heet en je –
niet gehinderd door enige toonvastheid – in een groep wil zingen die Tromantieksken
heet. Maar er zijn wel jarenlange vriendschappen uit ontstaan.
Okay, boomer... Nu het stof min of meer is gaan liggen, moet er mij alsnog iets van de lever. Het is enigszins running after the facts, ik weet het, maar dat komt omdat ik ten eerste al niet uitblink in wokigheid en ten tweede toch eerst al die facts op een rijtje wilde hebben.
Waar ik dus met de beste wil van de wereld niet bij kan, is dat een gerespecteerde uitgever als Meulenhoff voor het werk van Amanda Gorman een vertaler kiest (m/v/x) die
A./ zelf aangeeft de Louis - 'one swallow does not make a summer'-van Gaal van de Nederlandse letteren te zijn en
B./ ongetwijfeld een literair-poëtisch talent is, maar niet echt veel affiniteit vertoont met het specifieke spoken word genre dat Amanda Gorman bedrijft. Je vraagt ook niet aan een operazangeres om een rapper te coveren.
Dat een witte auteur niet de nodige empathie, laat staan de nodige sensitivity, aan de dag zou kunnen leggen om een werk van een zwarte auteur te vertalen, durf ik te betwijfelen. Het zou een miskenning zijn van het ware schrijverschap in het algemeen en dat van Marieke Lucas Rijneveld in het bijzonder. Maar het neemt de vraag niet weg of de beste keuze in dit geval niet van meet af aan een zwarte auteur was geweest, die de problematiek dagelijks aan den lijve ervaart en zich niet hoeft te laten bijstaan door een team van sensitivity readers. Tenslotte is dit een tekst met een grote maatschappelijke impact, een tekst over zwarte emancipatie gebracht op een iconisch moment van zwarte emancipatie. Dat zal toch wel wat gevoeliger liggen dan, ik zeg maar wat, de vertaling van een boek over de klimaatopwarming.
Was er in het hele Nederlandse taalgebied dan heus geen enkele zwarte auteur te vinden, die het Engels uitstekend beheerst, en qua spoken word een aardig palmares kan voorleggen? Misschien zelfs een jonge, vrouwelijke auteur, een generatiegenote, die zowaar nog haar Nederlandstalige versie naar onze podia kon brengen ook?
O jawel. Alleen is die vraag blijkbaar op geen enkel moment gesteld. Een vluchtig zoekertje op het internet levert overigens twee vertalingen op van The Hill We Climb, gemaakt in opdracht van de kranten De Standaard en het Nederlands Dagblad - en ook op die redacties werd de vraag, blijkbaar, niet gesteld.
Dat heet dan onzichtbaar zijn.
Janice Deul noemde een stuk of wat potentiële kandidaten in haar opiniestuk in De Volkskrant, dat tendentieus werd gereduceerd tot 'witte mens mag geen zwarte mens meer vertalen'. Dat zegt zij nergens, zij zegt wel dat Rijneveld niet de beste keuze was, om hoger vermelde redenen. En dat men ongetwijfeld beter af was geweest met, pak weg, 'Munganyende Hélène Christelle, Rachel Rumai, Zaïre Krieger, Rellie Telg, Lisette Ma Neza, Babs Gons, Sanguilla Vabrie, Alida Aurora, Pelumi Adejumo, Schiavone Simson'.
Ik licht er Lisette Ma Neza even uit. Omdat zij afkomstig is uit Nederland, maar in Brussel woont, waar ze film studeert. Omdat ze het Belgisch Kampioenschap Poetry Slam won, en tweede eindigde in het Europees Kampioenschap (2017). Omdat ze al in januari een antwoord schreef op The Hill We Climb van Amanda Gorman. Omdat haar Engels mij beter lijkt dan dat van Louis van Gaal. Omdat...
Naschrift, 06/03/2021:
Op de Facebook-pagina van Marieke Lucas Rijneveld, 1 maart: 'Mijn hoofd en hart zitten nog vol van wat er de afgelopen dagen gebeurde. Ik denk dat stilte niet de juiste reactie is, maar ik kan ook niet op alles ingaan. De beste manier om mijn gedachten en gevoelens te verwoorden en te reageren op wat er gezegd is, is het schrijven van een gedicht. Dat zal aanstaande zaterdag in de krant verschijnen. Poëzie verbindt, verzoent en heelt.'
Op 6 maart volgde dan het gedicht Alles bewoonbaar, dat o.m. werd gepubliceerd in de kranten De Standaard en De Volkskrant.Geen vertaling van Amanda Gorman, maar wat mij betreft even krachtig... en bovendien heel & al ML Rijneveld. Of hoe het glas niet half leeg hoeft achter te blijven, zelfs niet half vol, maar daar plotseling weer bruisend & boordevol voor je neus staat... en een prachtig rond punt zet achter alle pijnlijke discussies. En dat poëzie inderdaad rijmt op empathie, en 'verbindt, verzoent en heelt'. 'Respect' is het sleutelwoord.
Twintig jaar geleden was ik min of meer bevriend met de beruchte chansonnier Hans Halewijn, toen die spoorloos verdween. In opdracht van Gilbert Leduc, destijds manager van 'de duivelse straatzanger', maakte ik nu dit 'true crime' docudrama, met covers van Halewijn liedjes en getuigenissen. Misschien kan zo het mysterie rond zijn verdwijning opgelost worden.
Eigenlijk zou je dit dus ook een muzikaal moordspel kunnen noemen, of op zijn minst een detectivespel waarin het grote publiek wordt opgeroepen op te treden als amateur-detective en het mysterie op te lossen. Dat kun je in je eentje doen, of met detective teams die het tegen elkaar opnemen. Het enige dat je nodig hebt is het volledige luisterboek: op het eind van het verhaal krijg je dan een emailadres mee dat je zal helpen. Of je kunt ook een PDF bestellen met de wedersamenstelling (oplossingen). Prijs van luisterboek en/of PDF is 9,99€.
Hier volgen enkele fragmenten uit het luisterlied, op de moordspel podcast:
Was de moderne "Heer Halewijn" een muzikale seriemoordenaar die door zijn laatste slachtoffer werd omgebracht? Of door één van de andere verdachten uit zijn entourage? Heeft hij zelfmoord gepleegd omdat hij de hype niet aankon die rond zijn leven en werk werd gecreëerd? Is hij om diezelfde reden gewoon ondergedoken? Dat zijn maar enkele van de vragen die wachten op een antwoord...
Pelléas en Mélisande is
een toneelstuk van de in het Frans schrijvende Vlaamse auteur Maurice
Maeterlinck, die in 1911 vereerd werd met de Nobelprijs Literatuur. Het symbolistisch
sprookje speelt in een vaag middeleeuwse wereld, een Vlaanderen dat we ook
kennen uit de sagen en legenden. Je zou het fantasy kunnen noemen. Het
toneelstuk is misschien vooral bekend door de operabewerking van Debussy, en
vertelt hoe prins Golaud verdwaalt tijdens de jacht in het woud en bij een bron
de mysterieuze Mélisande aantreft. Hij ontfermt zich over haar, en huwt haar…
Maar tussen Mélisande en zijn halfbroer Pelléas bloeit al gauw een fatale
genegenheid op, een dodelijke zielsverwantschap…
Patrick Bernauw vertaalde
het toneelstuk en herwerkte het naar proza, het verscheen dan ook in boekvorm(paperback) en als ebook. Vervolgens maakte hij een versie voor verteltheater en voor dit luisterboek,
die hij zelf inspeelde. Antoine Derksen verzorgde de montage en de
geluidsregie. Fernand Bernauw, broer van, leverde de muziek, die we ook
terugvinden op naami.bandcamp.comonder de titels Eutopia en Celtic Spirit.
Dit luisterboek is een productie van de podcast Mysterieus België, waar je ook het eerste deel kunt beluisteren. Het volledige luisterboek wordt binnenkort verkrijgbaar bij o.a.Bol.com, Luisterrijk, Storytel en is nu al verkrijgbaar bij Audio Theater. (9,99€, met leuke bonus track).
"Corona verhinderde dat ik nog op een podium kon staan, dus nam ik plaats achter de microfoon, in het eigen kot, om luisterspelmonologen in te spreken. Nu ja, spreken. Bij mij wordt dat dan binnen de kortste keren spelend vertellen, of iets van die strekking. Ondertussen verschenen er al enkele titels... en er is meer, véél meer, in het verschiet. Want destijds begon het voor mij allemaal, op negentienjarige leeftijd, met een mini-luisterspel dat ik wist te slijten aan de toenmalige BRT... En van een oude liefde weten we: die roest niet."
Een warm poëzieproject in koude corona tijden, in woord en beeld en klank, met stemmen die nabijer klinken dan anderhalve meter, gesitueerd in de Aalsterse wijk Bergkouter. Onder meer geïnspireerd door het baanbrekende werk van Paul van Ostaijen, dat 100 jaar geleden verscheen: zijn Bezette Stad is een Besmette Stad geworden (ook het thema van een Vlaams-Nederlands kunstenproject van cultuurhuis deBuren).
Met mijn schrijversklassen van deAcademie voor Podiumkunstente Aalst ging ik aan de slag met de thema's van 2021, in de sferen van een "besmette stad". We experimenteerden met woord & klank, met typografie & tekstcollages, met google- en stiftgedichten... Volg onze poëzieroute op je smartphone, en wandel mee in dit dichterlijk avontuur via deze app van izi travel.
Met de video De laatste tijd van Isabelle Tolleneer krijg je alvast een voorproefje... En zelf hou ik ook wel van een poëtisch experimentje, zo af en toe.
Gedichtendag 2021 startte voor mij en voor een groot aantal andere dichters al om 8.00 uur, met een hommage aan collega Martin Carrette, die 5 jaar geleden, op Gedichtendag, veel te vroeg overleed:
Bij vzw de Scriptomanen is zijn literair testament, de dubbelbundel Dubbel Spel, nog steeds beschikbaar. Meer info hier.
