De grootste boekenroof van de eeuw?

 

In die goeie ouwe jaren 90 - het internet nog in volle ontwikkeling, sociale media nog een sociaal randverschijnsel en AI een verre toekomstdroom - maakte mijn 'young adult' boek De Zwarte Spiegel deel uit van een Grote Boekenroof. 'Young adult', dat heette toen nog een adolescentenroman. Ah, waar is de tijd!

Samen met Marc De Bel, Dirk Bracke, Guy Didelez, Karel Verleyen en nog wat jeugdschrijvers zat ik op de Antwerpse Boekenbeurs, meer bepaald op de stand van Davidsfonds-Infodok, te signeren. Plotseling ontstond er commotie: een schim ging er vandoor met een dik pak onder de arm, iemand van de uitgeverij ging er achteraan en ook een Boekenbeurs detective - ja, toen liepen daar heuse detectives rond! - vertrok in galop. De snoodaard werd gesnapt. Onder de buit, zo hoorde ik later, bevond zich mijn boek De Zwarte Spiegel. 

Eigenlijk voelde ik me best wel vereerd. Zeg nu zelf, een mooier compliment kan een auteur zich toch niet dromen? Ik hoop nog steeds dat de fervente boekenliefhebber er met een standje vanaf is gekomen. 

En nee, bestolen voelde ik mij niet... écht. Je moet weten dat alle Vlaamse schrijvers in die dagen nog dagelijks werden bestolen door alle bibliotheken van Vlaanderen, omdat men het hier te lande vertikte een leenrecht in te voeren. Wij schrijvers waren dus wel wat gewend. We hebben samen met de bibliotheken trouwens nog actie gevoerd, en onze boeken symbolisch uit hun rekken gehaald met kruiwagens want ja, eigenlijk ging dat toch even goed om een soort geïnstitutionaliseerde Grote Boekenroof. Maar dan één van de vorige eeuw. Kruiwagens, godbetert. Nu goed, het was niet meer of minder dan diefstal van intellectueel eigendom, wat ook alom toegegeven werd. En daarna hebben we de boeken weer netjes teruggebracht. 

Vandaag voel ik mij eindeloos veel meer bestolener dan bij die Boekenbeursroof uit een vorige eeuw. Zelfs eindeloos veel meer bestolener dan tijdens de door de Vlaamse gemeenschap en de Belgische staat zo lang gedoogde geïnstitutionaliseerde diefstal van intellectueel eigendom uit diezelfde vorige eeuw.

Vandaag, beste lezer, ben ik woedend. 

Boeken gestolen door AI kopt De Morgen op pagina 8. Mark Zuckerberg stelt zich hier op als een ordinaire dief. En in de online versie: Meta steelt boeken om AI-model te bouwen: ‘We zijn grondstof voor systemen die ons proberen ten gronde te richten.’

Techgigant Meta heeft zijn AI-model getraind met boeken die ze gevonden hebben op de Russische piratenbibliotheek Library Genesis (LibGen) die rond 2008 werd opgericht en momenteel de grootste ter wereld is, met inmiddels 7,5 miljoen boeken en 81 miljoen wetenschappelijke artikelen. 'De bal ging aan het rollen toen het Amerikaanse culturele tijdschrift The Atlantic erin slaagde de lijst met gestolen werk te bemachtigen en eind maart publiek maakte,' schrijft De Morgen. 'Iedereen kan checken welke auteurs erop staan. Ook heel wat Belgische schrijvers vinden er hun werk terug.'

Misschien doet The Atlantic een belletje rinkelen. Volgens een president van wie ik de naam niet zal noemen, gaat het om 'een rioolblad' - onder andere omdat het uitgenodigd werd in een Amerikaans praatgroepje waarin de hoogste autoriteiten een nakende militaire actie bespraken, en daar ook verslag van uitbracht. Nu hebben de onverlaten het gepresteerd een tool te maken waarmee iedereen kan checken van welke auteurs werk(en) gestolen werden. Elders in De Morgen heeft columnist Frederik De Backer (Dankzij mij zijn uw door AI gegenereerde teksten straks van het allerhoogste niveau) wat opzoekwerk gedaan: 'Louis Paul Boon (9 titels), Hugo Claus (18), Willem Elsschot (17), Tom Lanoye (12), Herman Brusselmans (81), Stijn Streuvels (10), Dimitri Verhulst (38), Stefan Hertmans (16), Gerard Walschap (47) en vele anderen' heeft hij teruggevonden. Ik was toch wel benieuwd wat het resultaat voor mijn eigen werk zou zijn: De Zwarte Spiegel en Eutopia/Blackout.

 

Woedend, ja. Ook op mezelf, hoor. Want wellicht zal OpenAI het niet anders doen, en ik gebruik die ChatGPT ook. En ik gebruik Suno om muziek mee te maken, en de prentjes op deze blog zijn - o ironie! - vervaardigd met Nightcafé... en dus ben ik medeplichtig aan de diefstal van het werk van collega kunstenaars en componisten. 

De dinosaurus is uitgestorven - misschien wordt ie ooit weer tot leven gewekt met een beetje hulp van artificieel intelligente dierenliefhebbers - en ik besef heel goed dat het geen zin heeft je te verzetten tegen... we zullen het maar 'de vooruitgang' noemen. Je wilt geen roepende zijn in de woestijn. Maar evenmin wil je wegkijken van de georganiseerde diefstal, van de achteloosheid waarmee wij de Tech Giganten laten betijen. 

Daarom bij deze een oproep, beste boekenliefhebbers. Laat horen, die stem. Jullie vormen grote groepen op Facebook of Instagram... zet je stem als consument in. 

Daarom bij deze een oproep, beste schrijvers. Individueel zal het nooit lukken onze eigendom te beschermen, dat kan alleen in Europees verband (en dan nog) en via onze beheersmaatschappijen, zoals in België SABAM of DeAuteurs. Dring aan op actie, laat Meta weten dat wij weten dat zij schuldig zijn aan georganiseerde diefstal, dat zij samenwerken met Russische piraten, dat zij de zuurverdiende centen van - hoeveel schrijvers? - aan hun tengels hebben kleven. En werk een regeling uit, zodat auteurs, kunstenaars, componisten op een behoorlijke wijze worden vergoed voor het gebruik van hun werk. Neem het Vlaamse leenrecht als voorbeeld, dat is ook jarenlang uitgebleven, maar onder volgehouden gezamenlijke druk en na talloze Europese berispingen, is het er uiteindelijk toch van gekomen. Ideaal is het niet, maar het is hoe dan ook een bevestiging dat je als schrijver bestààt, dat je rechten hebt, dat de gemeenschap waarin je schrijft die rechten ook erkent en wil verdedigen.

Het zou best kunnen dat deze post niet in overeenstemming is met de waarden en normen van piraat Mark Zuckerberg, en dat de grote voorstander van de vrije en ongecontroleerde meningsuiting mijn Facebook account blokkeert. Voor mijn 4000 en nog wat 'vrienden' op Facebook en mijn 1500 en nog wat 'volgers' op Instagram: als jullie me écht volgen en vriendjes willen wezen, dan doe je dat best op mijn blog. 

Dat is er één van Blogger, en dus even goed van een Tech Gigant, realiseerde ik me al terwijl ik vorige zin schreef. Nee, ontkomen doe je er niet meer aan...

Duivelseiland - een nieuw luisterboek van de podcast Ware Misdaad

 

Naar het Duivelseiland - Aflevering 1:

Het Duivelseiland ligt voor de kust van Frans-Guyana, het overzeese departement van Frankrijk, in het noordelijke deel van Zuid-Amerika. Van 1852 tot 1938 hadden de Fransen  daar een strafkolonie, een bagno. Er zaten vooral politieke gevangenen vast, of lui die als staatsgevaarlijk werden beschouwd, zoals spionnen en terroristen. De bekendste bagnard was de ten onrechte voor spionage veroordeelde kapitein Alfred Dreyfus, die er van 1895 tot 1899 verbleef. Maar wellicht kennen de meesten onder ons het Duivelseiland van het levensverhaal van de Franse avonturier Henri Charrière, Papillon. Het boek verscheen in 1969, groeide uit tot een bestseller en werd in 1973 verfilmd, met Dustin Hofmann en Steve McQueen. In 2017 kwam er zelfs een remake van, in een regie van Michael Noer. Hoewel Charrière zijn verhaal voorstelde als een autobiografie, werden er ook belevenissen van anderen in verwerkt… zoals die van de gebroeders Degrave, uit Oostende. Eind negentiende eeuw waren zij wereldberoemd, Jules Verne liet zich in 1902 door hen inspireren voor zijn roman Les frères Kip en Cesar Van Cauwenberghe in 1907 voor een toneelstuk dat meer dan duizend keer zou worden opgevoerd.

In 1892 schreeuwden de krantenjongens het uit: ‘Gruwelijk drama! Piraterij in de Stille Zuidzee! Zesvoudige moord!’ Aan boord van de schoener Niuroahiti zou plots muiterij uitgebroken zijn, en hadden zeven bemanningsleden de dood gevonden. Scheepskok Mirey beschuldigde de broers Alexandre en Joseph Rorique, die papieren bezaten op naam van de Britse broers Rorick… maar uiteindelijk Léonce en Eugène Degrave bleken te zijn, telgen uit een rijke Oostendse familie. 

Op 13 maart 1894 werden beide broers in het Franse Brest, na een kort maar heftig leven vol avontuur, ter dood veroordeeld. Hun straf werd omgezet in een levenslange verbanning naar Frans-Guyana. Léonce stierf in de strafkolonie, Eugène kreeg gratie, keerde terug naar Europa en schreef zijn memoires - in zeven nachten, beweerde hij. Le Bagne verscheen in 1901, ook in het Nederlands als Het proces en de gevangenschap van de gebroeders Degrave (Rorique). Het boek werd zowel in het Frans als het Nederlands een enorm succes: naast een romantisch avonturenverhaal leest het ook als een aanklacht tegen de gerechtelijke dwaling waarvan de broers het slachtoffer werden, en de levensomstandigheden in de strafkolonie.

Voor dit luisterboek dat de podcast Ware Misdaad zal vertellen in twee seizoenen, baseerde ik mij op de Franstalige versie van de memoires van Eugène Degrave. Ik vertaalde en bewerkte de van zichzelf al spannende belevenissen van de gebroeders Degrave en leende mijn stem ook uit aan Eugène Degrave. Het lijkt er inderdaad sterk op dat Léonce en Eugène het slachtoffer werden van een gerechtelijke dwaling, al blijft rond hun verhaal toch een waas van mysterie hangen. 

In 2013 maakten de acteurs Kurt Defrancq en Jonas Van Thielen een toneelstuk, waarin gesuggereerd werd dat de toenmalige premier van België, Auguste Beernaert, samen met de koning druk uitoefende op de Franse regering om de broers niet ter dood te veroordelen en later zelfs gratie te verlenen. ‘Die politieke inmenging doet heel wat vragen rijzen,’ zegt Defrancq. 'Waren zij misschien koloniale verkenners? Zat er meer achter? Welke complotten zijn er gesmeed?’ 

Waarbij de vraag rijst of niet alleen hun vrijlating, maar ook hun arrestatie en veroordeling moeten gezien worden in het licht van een ‘koloniale verkenning’ die de Fransen niet zo welgevallig was. Het is een vraag waarop min of meer recente boeken over de gebroeders Degrave – zoals Verbannen naar het Duivelseiland van Roger Slosse uit 1989, en De affaire Degrave-Rorique van Jan Vandamme uit 1992 – evenmin een antwoord bieden.

Brieven van de gebroeders Degrave

 

Het eerste seizoen van Duivelseiland kreeg de titel Naar het Duivelseiland mee. Hierin vertelt Eugène Degrave over de liefde die hij en zijn broer koesterden voor de zee, over de muiterij op de Niuroahiti, het gekonkel van scheepskok Mirey, de arrestatie op een klein Zuidzee eiland en het proces in Franse Brest… dat hen uiteindelijk naar het Duivelseiland zal voeren. In het tweede seizoen, Op het Duivelseiland, komt het verblijf van de broers in de strafkolonie aan bod. Zoals gewoonlijk verzorgde Antoine Derksen de weer bijzonder filmische audio montage.