Schrijfster Kathleen McGowan aan de Mathildebron / foto Marc Borms
In 1070 arriveerden in de Ardense bossen enkele monniken, afkomstig uit Calabrië in Zuid-Italië. Ze stonden onder de leiding van een man die Ursus heette en werden verwelkomd door Mathilde van Toscane, hertogin van Lotharingen en naar verluidt tevens de tante en pleegmoeder van Godfried van Bouillon. Van haar kregen ze het land cadeau dat nu bekend staat als Orval en gelegen is in de Belgische provincie Luxemburg.
Voordat deze monniken zich in de streek van Orval vestigen, woonden daar geen mensen. Er werden wel enkele Merovingische graven ontdekt in de buurt van een bron, die al snel ook een bron van legendes werd. Mathilde zou hier namelijk haar gouden trouwring verloren hebben; hij was per ongeluk in het water gevallen. Ze bad tot de Heer en toen sprong uit het water een wonderlijke forel op, met in zijn bek de kostbare ring.
‘Deze plek is waarlijk een Val d’Or !’ riep Mathilde uit, en zo kwam Orval aan zijn naam. Uit dankbaarheid zou zij vervolgens bij deze magische bron een klooster laten bouwen.
foto Marc Borms
Het thema van de trouwring die in het water valt, treffen we ook aan in het toneelstuk Pelléas et Mélisande, van Maurice Maeterlinck , dat door de schrijver ‘een Merovingisch sprookje’ wordt genoemd. Prins Golaud stoot bij een rivier in het woud op de jonge knappe Mélisande, die daar zit te huilen omdat ze haar kroon in het water heeft laten vallen. Nochtans wil ze die kroon niet eens terug. Vervolgens trouwt ze met Golaud in zeven haasten, wint ze de vriendschap van de erg oude en zieke koning Arkel, en wordt ze kort daarop hartstochtelijk verliefd op Pelléas. Wanneer ze elkaar in het geheim ontmoeten bij een fontein, verliest Mélisande deze keer haar trouwring in het water…
Op het eerste gezicht is dit een verhaal van jaloezie en passionele liefde, maar wie beter toekijkt, zal een hoofdthema ontwaren dat alles te maken heeft met het cyclisch verloop van de tijd, de geschiedenis die zich herhaalt, schepping en vernietiging, De proloog – met de dienstmeiden die het vuil niet weg kunnen wassen op de trappen naar het kasteel – en de ziekte van Arkel, de hongersnood in zijn koninkrijk, het stinkende water onder het traag desintegrerende kasteel van Arkel, zijn overduidelijke hommages aan de Graal-romances.
Telkens weer zetten andere projecten mij op het spoor van Maeterlinck. In 2011 herdachten Anton Cogen, Conny Malfliet en ikzelf de honderdste verjaardag van de Nobelprijs die onze in het Frans schrijvende Gentenaar in de wacht sleepte met een theatrale stadswandeling. En het fragment waarmee deze post opent, is bijna woordelijk ontleend aan een passage uit het boek De Paus van Satan, eveneens uit 2011, dat ik samen schreef met de betreurde Philip Coppens. Hij was korte tijd getrouwd met de Amerikaanse bestseller schrijfster Kathleen McGowan, die tot de bloedlijn van Jezus Christus en Maria Magdalena zou behoren... en daar ook boeken over publiceerde. Via Godfried van Bouillon en de Merovingen viel er volgens haar, wat haar voorgeschiedenis betreft, een duidelijke link te bespeuren met Orval.
In 2008 leidde ik haar rond op de site van Orval, waar ik eerder al onderzoek had gedaan voor de jeugdroman De schat van Orval (met Guy Didelez) en de historische thriller Nostradamus in Orval. Ik geloof nog altijd dat Maeterlinck, onder andere met zijn toneelstuk Pelléas en Mélisande, tot de club behoorde - nee, niet van Bérenger Saunière in Rennes-le-Château - maar van Joris-Karl Huysmans en Louis Van Haecke, kapelaan van de Heilig Bloed kapel in Brugge, bewaarder van de Graal, de zogenaamde 'paus van Satan'. Het is nu eenmaal moeilijk géén verband te zien tussen de legende van Orval, het personage van Mathilde (of de mythische Mélusine)... en Mélisande.
Pelléas en Mélisande is misschien wel zijn bekendste werk, o.a. door de operabewerking van Claude Debussy. Het is een symbolistisch sprookje dat speelt in een vaag middeleeuwse wereld, een Vlaanderen dat we ook kennen uit de sagen en de legenden. In mijn versie is het een korte, poëtische roman geworden, die we nu als 'fantasy' zouden kunnen bestempelen...
